Het in New York gevestigde Fitch Ratings heeft een klap gegeven op de kredietscore van El Salvador. De kredietbeoordelaar maakt zich zorgen over de duurzaamheid van de bitcoin-strategie van het land. Als gevolg hiervan is de kredietscore van El Salvador aangepast van 'B-' naar 'CCC', wat het in theorie moeilijker maakt voor het land om kapitaal aan te trekken.
Vanuit het perspectief van Fitch is de machtsconcentratie van president Nayib Bukele zorgwekkend. Het maakt het beleid van El Salvador onvoorspelbaar. Bovendien zorgt de adoptie van bitcoin als wettig betaalmiddel voor onzekerheid over de financiering van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). El Salvador heeft recht op financiering van het IMF in 2022-2023, maar dat is momenteel hoogst onzeker, aldus Fitch.
Verhoogd financieel risico
Volgens Fitch loopt El Salvador momenteel een verhoogd financieel risico. Ze noemen onder meer het aflopen van kortlopende schulden van $800 miljoen in januari 2023. Combineer dat met een begrotingstekort en beperkte middelen om kapitaal uit de markt te halen, en het risico is compleet. Fitch maakt zich ook zorgen over de kredietwaardigheid van El Salvador op middellange termijn.
El Salvador is in gesprek met het IMF over een lening van 1,3 miljard dollar. Maar de status van die gesprekken is op dit moment een vraagteken. Vooral nadat het IMF er bij El Salvador op aandrong om bitcoin als wettig betaalmiddel te verwijderen.
De Salvadoraanse regering is al meer dan een jaar in gesprek met het IMF over de financiering van 1,3 miljard dollar. Grote meningsverschillen op kernpunten maken die financiering in de ogen van Fitch echter zeer onzeker. “Een overeenkomst zou de regering helpen om lacunes te dichten en mogelijk andere fondsen te werven. Op die manier zou het duidelijkheid verschaffen over de beleidsstrategie van El Salvador', aldus Fitch in het rapport.
El Salvador lanceert volgende maand bitcoin-obligaties
De verlaging van de kredietscore van El Salvador komt dagen na de aankondiging dat de bitcoin-obligaties volgende maand op de markt komen. Alejandro Zelaya, de minister van Financiën, vertelde een lokaal televisiestation dat hij had verwacht de eerste obligaties in maart te verkopen. De obligatieronde zou tussen 15 en 20 maart klaar moeten zijn voor lancering.
In eerste instantie wil El Salvador met de obligaties 1 miljard dollar van de markt halen. Maar Zelaya gaf tijdens het televisie-interview aan dat hij verwacht nog eens $500 miljoen te verkopen vanwege de grote vraag. Wat zou betekenen dat El Salvador dankzij bitcoin in één klap meer geld ophaalt dan de 1,3 miljard van het IMF die op stapel staat.
Kredietbeoordelaar Fitch heeft daar minder vertrouwen in. "Er is een hoge mate van onzekerheid over de externe financieringsbron die El Salvador wil aanboren", verwijzend naar de bitcoin-obligaties. De nieuwe "CCC"-rating betekent dat El Salvador een aanzienlijk kredietrisico loopt, aldus Fitch. De maand maart belooft een spannende maand te worden voor El Salvador.
In september vorig jaar werd El Salvador het eerste land ter wereld dat bitcoin als wettig betaalmiddel adopteerde. "Het is een experiment waar veel mensen met belangstelling naar kijken."
Eerste land dat bitcoin als wettig betaalmiddel implementeert
Deze stap komt van de 40-jarige autoritaire president Nayib Bukele van het land. Hij is een uitgesproken voorstander van cryptocurrencies en wil daarmee de economie van het arme land laten groeien. Bukele nodigt bitcoin-miljonairs uit om belastingvrij te komen wonen in El Salvador, en wil zelfs een heuse 'bitcoinstad' bouwen. De constructie ervan moet worden betaald door de uitgifte van bitcoin-obligaties, leningen die door de overheid worden uitgegeven.
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF), dat toezicht houdt op de financiële stabiliteit in de wereld en leningen verstrekt aan landen in nood, maakt zich zorgen en wil dat El Salvador stopt, zei het eind januari.
El Salvador speelt met vuur
Volgens het IMF speelt El Salvador met vuur. Er is geen toezicht, consumenten lopen risico omdat de waarde van bitcoin dagelijks meer fluctueert dan de Amerikaanse dollar (waardoor je ook kunt betalen in het land dat sinds 2001 geen eigen munt meer heeft) en de financiële stabiliteit van het land is op risico, waarschuwt het VN-orgaan niet voor de eerste keer. Maar dat advies viel in dovemansoren bij president Bukele, die op Twitter de spot drijft met het IMF.
Bovendien staat Bukele de centrale bank van zijn land toe om namens de overheid zelf in bitcoin te handelen en belooft hij met winst scholen en ziekenhuizen te bouwen. "De centrale bank speculeert op deze manier met overheidsgeld", zegt econoom Wim Boonstra van Rabobank, die een analyse schreef bij de introductie. “Als bitcoin dan fors in waarde daalt, blijft er weinig geld over om goede dingen mee te doen.”
Volgens Bloomberg heeft El Salvador inmiddels met overheidsgeld zeker 1800 bitcoins gekocht – op dit moment net geen 60 miljoen pond. Als de centrale bank van El Salvador hierdoor niet meer aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen, heb je een probleem; het IMF waarschuwt dat het land failliet kan gaan.
Voordelen voor de situatie
Veel rijkere Salvadoranen die hebben gestudeerd, wonen in het buitenland, vooral in de Verenigde Staten. Ze dragen jaarlijks ongeveer $6 miljard over aan hun achtergebleven families, wat duur en traag is. Voor landen in de eerste wereld met stabiele economieën gebeurt dit snel en goedkoop, maar in opkomende markten zoals El Salvador zijn geldtransacties een vrij schimmige gebeurtenis waarbij geld aan de boog blijft hangen. Met bitcoin open je een portemonnee en maak je snel en goedkoop geld over.
Dat scheelt de bevolking geld, wat goed is voor de economie. Het idee is dat naarmate ze rijker worden, ze meer van het ontvangen geld zullen uitgeven. Dit zou voor de overheid het belangrijkste argument kunnen zijn om dit te doen, en tot nu toe werkt het.
3,8 miljoen mensen gebruiken de nationale portemonnee
Hoewel officiële cijfers ontbreken, zouden 3,8 miljoen Salvadoranen de nationale portemonnee Chivo gebruiken, schat het Amerikaanse investeringsfonds Ark Invest. Dat zou neerkomen op 84 procent van de volwassen bevolking. In het land waar de overgrote meerderheid van de transacties nog steeds met contant geld wordt gedaan, zouden meer inwoners van El Salvador een bitcoin-portemonnee hebben dan een bankrekening.
Er zijn verhalen dat er technische problemen waren bij bedrijven, zeker aan het begin van de introductie. Geldautomaten werkten niet, waardoor lange rijen en mensen geld verloren. Duizenden mensen gingen in september en oktober de straat op om te protesteren.
Het is echter nog onduidelijk hoe vaak er in bitcoin aan de kassa wordt betaald. Veel zal afhangen van de ervaring van bedrijven: als ze zeggen dat dit goed werkt, en ze de risico's kunnen beheersen, dan willen ze misschien in meer landen bitcoin accepteren. In dat geval hoeven ze niet te wachten tot bitcoin wettig betaalmiddel is. El Salvador is zo'n experiment dat veel mensen met belangstelling kijken.
Situatie vandaag
Terwijl president Bukele geen kans mist om de wereld te laten weten hoe enthousiast hij is over bitcoin, ervaart zijn land slechts een bescheiden economische groei. Hoewel er minder mensen onder de armoedegrens leven, is de beloofde boost van bitcoin (nog) niet gezien.
Financiële markten zijn een stuk minder enthousiast over de introductie van bitcoin als wettig betaalmiddel. Kredietbeoordelaar Moody's verwacht dat het land hierdoor in financiële problemen kan komen. Hierdoor is de kredietwaardigheid van El Salvador lager en is het dus duurder voor de overheid om geld te lenen. De hit van Fitch zal dit ook beïnvloeden.
Ondertussen kampt het land al jaren met veel misdaad, bendes, drugsgeweld en is het moordcijfer torenhoog. Mensenrechtenorganisatie Amnesty uitte ernstige zorgen over de mensenrechten in het land en het autoritaire gedrag van president Bukele. Hij heeft rechters ontslagen, journalisten het zwijgen opgelegd en betogers tegen zijn coronabeleid 'criminelen die meer mensen dood willen' genoemd. Het wegzetten van al zijn critici – inclusief het IMF – maakt het bitcoin-experiment ook tot een riskant avontuur.